زیست ردیابی فلزات سنگین به‌وسیلة گیاهان رویش‌یافته در منطقة صنعتی فولاد مبارکة اصفهان

زیست ردیابی یکی از راههای ارزان و ساده بررسی کیفیت محیط زیست است و به روندی گفته می‌‌شود که در آن از طریق موجودات زنده، یا اجزای تشکیل‌دهندة آنها می‌توان به اطلاعاتی کمی پیرامون کیفیت محیط دست یافت. فعالیت‌های صنعتی باعث ورود مقادیر فراوانی از عناصر سنگین به اتمسفر می‌شود و استفاده از پتانسیل زیست‌ردیابی گیاهان رشد یافته در مجاورت مناطق صنعتی می‌تواند در ارزیابی آلودگی هوا با این فلزات راهگشا باشد. هدف از این تحقیق، بررسی امکان ردیابی آلودگی هوا با فلزات آهن، نیکل و سرب در مجاورت منطقة صنعتی فولاد مبارکه اصفهان با استفاده از پتانسیل زیست‌ردیابی در گیاهان است. بدین منظور سه گونة درختی (سرونقره‌ای، کاج و بلوط) و سه گونة درختچه‌ای (خرزهره، زرشک و نوش) انتخاب شد و غلظت فلزات مذکور در خاک و اندام هوایی گیاهان در دو بخش برگ و پوست به وسیلة دستگاه ICP-AES اندازه‌گیری شد. در خاکهای مورد مطالعه به واسطة pH بالا (02/8)، وجود بیش از 60 درصد آهک و کمتر از 5/0 درصد مواد آلی، درصد ناچیزی ازاین سه فلز در اختیار گیاه قرار گرفته است، این در حالی‌است‌که غلظت اندازه‌گیری‌شده آهن و نیکل در اندام‌هوایی گیاهان مورد مطالعه حاکی از وجود آلودگی اتمسفری با این فلزات بوده است. در اکثر موارد، درختان بهتر از درختچه‌ها و گیاهان همیشه سبز بهتر از گیاهان خزان شونده سطوح آلودگی‌های فلزی را نشان دادند و پوست گونه‌های مورد مطالعه واجد توانایی بالاتری از برگ بوده است. بیشترین میزان آهن و نیکل در برگ سرو و پوست کاج مشاهده شد که برای آهن با کلیة گیاهان و برای نیکل با بیشتر گیاهان اختلاف معنی‌دار نشان داد. محتوای سرب در گیاهان پایین‌تر از حد آستانة آلودگی این عنصر در گیاهان قرار داشت. همچنین نتایج نشان داد که گیاه خرزهره برای ارزیابی آلودگی آهن در منطقة مورد مطالعه شاخص مناسبی نبوده است.